Wanneer je geen dierlijke producten eet en drinkt, zijn er alternatieve producten waarmee je bepaalde behoeftes en voedingswaarden kunt vervullen. Een keuze die je hierbij hebt, is het eten van kant-en-klare vleesvervangers. Maar zijn deze wel een waardig alternatief?

De term vleesvervanger is misschien een wat gek woord: want waarom zou je een vervanger voor vlees willen, terwijl je vlees niet wilt en hoeft te eten? Een andere naam is een vegetarisch alternatief of een vegetarische keuze. Het gaat hier over producten die qua uiterlijk, bite en naam op vlees lijken en die vaak in gerechten of bij maaltijden geserveerd worden in plaats van vlees of vis.

Historie

Kant-en-klare vleesvervangers zijn al sinds eind jaren 80 op de markt. In 1987 besteedde het Voedingscentrum voor het eerst uitgebreid aandacht aan alternatieven voor vlees. In de folder ‘Eten zonder vlees, dat kan!’ worden tahoe, tempeh en sojabrokjes als vegetarische opties genoemd. Een paar jaar later volgden in deze folder de kant-en-klare vleesvervangers. De Consumentenbond voerde begin jaren 90 voor het eerst vergelijkende testen uit tussen allerlei soorten en merken, waarvan er vandaag de dag nog steeds een aantal bestaan. De conclusie: ‘Namaakvlees is een goed alternatief voor echt’.

De intrede van kant-en-klare vleesvervangers op de markt is dus al even geleden. De afgelopen decennia is het aanbod hiervan flink gegroeid. Waar 15 jaar geleden in het schap de keuze beperkt was tot één rijtje, heb je als vegetariër of veganist nu ruime keuze. De verkoop van deze producten stijgt al jaren: in 2005 was de omzet in Nederland 39 miljoen euro en in 2020 was dit al 200 miljoen euro. Vergeleken met andere Europese landen worden in Nederland de meeste vleesvervangers per persoon gegeten: 870 gram per jaar, dat komt neer op zo’n 8 à 10 producten.

Soorten

Vleesvervangers zijn er in allerlei vormen en smaken, en met verschillende samenstellingen. Ze kunnen gemaakt zijn van allerlei producten: soja, schimmels, zuivel, granen, noten, groenten en peulvruchten.

Het grootste gedeelte van de vleesvervangers wordt gemaakt van soja. Dit is een goede vervanger voor vlees, qua voedingswaarden komt dit namelijk voor een groot deel overeen met de behoeftes van je lichaam. In soja zitten veel hoogwaardige eiwitten, vitamine B1 en ijzer. Daarnaast is de textuur vaak goed en zijn sommige producten nauwelijks te onderscheiden van het product waar het op gebaseerd is.

Een andere basis voor vleesvervangers zijn schimmels. Een bekende naam die hier hun product mee maakt is Quorn. Hoewel dit een goede bron van eiwit is, is het niet geschikt voor veganisten. Er wordt namelijk kippenei gebruikt voor de binding.

Er zijn verschillende kant-en-klare vleesvervangers op basis van zuivel. Er is één merk, Valess, dat al zijn producten hiermee maakt. Echter zijn er ook veel andere vleesvervangers waar zuivel aan is toegevoegd, in de vorm van kaas in een kaasschnitzel tot een meer subtiele toevoeging van ei of melk. Milieu Centraal stelt dat het eten van vegetarische vervangers met veel kaas of kippeneiwit een vergelijkbare klimaatimpact heeft als kip of varkensvlees. Dus ook als vegetariër kun je deze dan eigenlijk beter laten liggen.

Voor kant-en-klare vleesvervangers worden ook andere peulvruchten dan soja gebruikt, zoals erwten, kikkererwten of veldbonen. Daarnaast zijn er producten met granen en groenten. Hoewel deze een goed alternatief zijn voor veganisten qua smaak en milieu-impact, vallen de bijbehorende voedingswaarden vaak tegen. Zo is het eiwitgehalte van producten op basis van veel peulvruchten, granen en groenten helaas vaak erg laag.

Voedingswaarde

Wat betreft voedingswaarden kan het dus nogal verschillen welke burger, balletjes of schnitzel je uit het vak pakt. Gelukkig zijn er een paar richtlijnen voor voedingswaardes waar je op kunt letten om zeker te weten dat degene die jij kiest, zoveel mogelijk voldoet aan de behoeftes van jouw lichaam.

• Genoeg eiwit (meer dan 20% van de energie)
• IJzer (meer dan 0,8 milligram per 100 gram)
• Vitamine B1 (meer dan 0,06 milligram per 100 gram)
• En/of vitamine B12 (0,24 microgram per 100 gram)
• Niet te veel verzadigd vet (niet meer dan 2,5 gram per 100 gram)
• Niet te veel zout (niet meer dan 1,1 gram per 100 gram)
• Geen toegevoegde suiker

(Bron: Voedingscentrum)

Zelf maken

Helaas voldoen veel kant-en-klare vleesvervangers niet aan deze criteria. Daarom is het een goed idee om zelf aan de slag te gaan met het maken van lekkere vleesvervangers. Maak bijvoorbeeld een linzenburger, kruidige falafel van kikkererwten, groenteballetjes of ga aan de slag met tofu of tempeh. Hierdoor weet je precies wat er in je eten gaat en kun je het zelf zo gezond maken als je zelf wilt.